L gran itiosaur de Secėda
Cunferėnza sun l retilpėsc plu vedl di dinosaures y autri saurs tla Dolomites.I resc fossilisei dl schilet dl itiosaur de Secėda ie metł ora tl Museum de Gherdėina a Urtijėi y ie i sėui abinei tla Elpes y nce l plu antics. Recostruzion dl gran itiosaur de Secėda te grandėza naturela sponsoriseda dala Furnadoia de Secėda.
Per la festa jubilera di 50 ani Museum Gherdėina ai 7 de agost 2010 ą Harald Schmalzl realisą l gran itiosaur de Secėda te grandėza naturela, che ie da udėi sun parėi dla Cėsa di Ladins. Lultima sada ai 28 de agost ie stata la presentazion ufiziela cun na cunferėnza dl geologh y paleontologh Marco Avanzini sun l gran itosaur de Secėda y autra fusties di saures abindes tl raion dla Dolomites. N grum de jėnt ie unida ala cunferėnza tenida alalergia dan Cėsa di Ladins. Duta la iniziativa ie unida realiseda dal Museum de Gherdėina cun l sustėni finaziel dla sozietą dla Furnadoia de Secėda. Harald Schmalzl ą fat si recostruzion de ulentariat sciche dunazion al Museum per l 50ejem aniversčr. Judą pea ala realisazion ą nce Markus Insam cun l lėur da fever y Holger Bamhackl che se ą cruzią dla tėila. Ai sponsores dla Secėda y a Harald Schmalzl ti iel unti sentģ gra da pert dla direzion dl Museum en chėsta ucajion.
Scuvierta y recostruzion
La scuvierta di ņsc fossilisei tl itiosaur fova bele unida fata de lugio dl 1968 dai doi jėuni Johann Comploj y Mainhard Strobl de Plajes tla rótes do l ėur de Secėda ite, japé de n banch de vėtes de Fedom 20 metri aut. Do 10 ani de studi scientifics sun l Istitut de Paleontologia dla Universitą de Zürich fova po la recostruzion dl gran retil-pėsc unida metuda ora tla sezion de geolgoia y paleontologia dl Museum de Gherdėina. Ti ultims ani iel unit scuviert truep de nuef sun chisc vedli saurs dl mér.
La nueva recostruzion dl gran itosaur de Secėda su per Cėsa di Ladins ie unida fata propi se tenian a chisc ultims studi aldņ dl desėni dl espert di saures Marco Avanzini y de de si scuvridėur Hans Comploj. si desėnies ie nce da udėi sun la tofles cun la spiegazions metudes ora pra l model su per cėsa.
I itiosaures (lingioles-pėsc)
ie povester stac i retģi dl mer plu spezialisei. Si inuem dij bele ora dut. Tl Triasich mesan (dan ca. 225 milions de ani), letą dl crėp de Secėda, fova chisc retģi dl mer permņ a scumenciamėnt dla storia de si evoluzion. Per chėsc, ti semieia l ejėmpl tl Museum de Gherdėina plu a na gran lingiola che no a n pėsc.
L arjunjova na lunghėza de belau 10 metri y l ova na forma plutosc primitiva carateriseda da na coda longia. L ne nova deguna coda de pėsc sun l spinel y ėnghedeno tla coda, carateristighes che se ėssa svilupą ti itiosaurs tla epoches plu inant. L tier ņva eder la tipica masseles slungėdes tla forma de bech cun na bocia de dėnz spic. La lesures fova curtes y bonamėnter univeles adurvedes per cuntrulé la direzion, ntant che la sburdla univa data da na flescion laterela dl corp lonch.
Dut chėsc ą spiegą Marco Avanzini pra si cunferėnza.
Marco Avanzini ą po mo te si cunferėnza dedicą plu tėmp a mustré su l patrimone paleontologich dla Dolomites tl Museum de Gherdėina y la scuviertes plu jėunes n cont dla presėnza de dinosaurs y de si antenac ti crėps dla Pruvinzia de Bulsan. Dai retģi de belau 300 milions de ani vedli, passan via pra i gran dinosaurs de dan 200 milions de ani iel unģ a se l dé lucajion per scuvierjer luesc y reperc puech o per nėt nia cunesciui y se render cont dl fat che la Dolomites y l Sudtirol en generel represėnta un di luesc plu nteressanc al mond per ntėnder miec la pruvenienza y levoluzion de tiers preustorics che ą duminą nosc planet per milions de ani.

La recostruzion dl gran itiosaur de Secėda fata da Harald Schmalzl y Markus Insam vėn metuda su sun Cėda di Ladins.

I sponsores dl pruiet Eugen Obletter y Carl Comploj dla Furnadoia de Secėda SpA che ą sponsorisį dut l pruiet cun harald Schmalzl, l presidėnt dl Museum Wolfgang Moroder, la diretėura Paulina Moroder.

L geologh y paleontologh Marco Avanzini dl Museo Tridentino di Scienze Naturali de Trėnt cun Johann Comploj, scuvridėur di restc dl itosaur de Secėda.


Sponsor